પીએમ મોદીએ બિહારમાં નાલંદા યુનિવર્સિટીના નવા કેમ્પસનું ઉદ્ઘાટન કર્યું, જાણો નાલંદા યુનિવર્સિટીનો ઇતિહાસ અને પરીક્ષા લક્ષી માહિતી

PM Modi to inaugurate New Nalanda University Campus: પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ બુધવારે નાલંદા યુનિવર્સિટીનું રાજગીર કેમ્પસ રાષ્ટ્રને સમર્પિત કર્યું. આ પ્રસંગે બિહારના મુખ્યમંત્રી નીતિશ કુમાર, રાજ્યપાલ રાજેન્દ્ર વિશ્વનાથ અર્લેકર, 17 દેશોના રાજદૂત અને નાલંદા યુનિવર્સિટીના વિદ્યાર્થીઓ ઉપસ્થિત રહ્યા.

પ્રાચીન નાલંદા યુનિવર્સિટીની પ્રથમ મુલાકાત

પ્રધાનમંત્રી મોદીએ આ પ્રસંગે પ્રથમ વખત પ્રાચીન નાલંદા યુનિવર્સિટી ખંડેરની મુલાકાત લીધી. નાલંદા યુનિવર્સિટીના ગૌરવમય ઇતિહાસને જાણવું ગમ્યું.

નાલંદા યુનિવર્સિટીનો ઇતિહાસ

નાલંદા શબ્દ સંસ્કૃતના “ના+આલમ+દા” થી બનેલ છે, જેનો અર્થ છે “જ્ઞાનના ઉપહાર પર કોઈ પ્રતિબંધ નથી”. 450 ઇસ્વીમાં ગુપ્ત વંશના શાસક કુમારગુપ્ત પ્રથમએ નાલંદા યુનિવર્સિટીનું સ્થાપન કર્યું હતું. તે સમયના વિશ્વમાં ઉચ્ચ શિક્ષણનું મહત્વનું કેન્દ્ર હતું.

વિશ્વની પહેલી આવાસીય યુનિવર્સિટી

નાલંદા વિશ્વની પહેલી આવાસીય યુનિવર્સિટી હતી, જેમાં વિદ્યાર્થીઓ માટે રહેવા, ખાવા અને શીખવાની મફત વ્યવસ્થા હતી. તે તક્ષશિલા પછી વિશ્વની બીજી પ્રાચીન યુનિવર્સિટી ગણાય છે.

શ્રેષ્ઠ સ્થાપત્ય અને પુસ્તકાલય

નાલંદા યુનિવર્સિટીમાં 300થી વધુ ઓરડા અને નવ માળનો વિશાળ પુસ્તકાલય હતું, જેમાં ત્રણ લાખથી વધુ પુસ્તકો હતા. પુસ્તકાલયને “ધર્મગૂંજ” કહેવામાં આવતું હતું, જેમાં રત્નરંજક, રત્નોદધિ અને રત્નસાગર નામના વિભાગો હતા.

ચીનના યાત્રીઓની શોધ

ચીનના યાત્રીઓ હ્વેનસાંગ અને ઈત્સિંગે સાતમી સદીમાં નાલંદા યુનિવર્સિટીનો ઇતિહાસ શોધ્યો હતો. તેમણે પોતાના દેશ પાછા જઈને નાલંદા વિશે લખ્યું હતું અને તેને વિશ્વની સૌથી મોટો યુનિવર્સિટી ગણાવી હતી.

બખ્તિયર ખિલજીનો આક્રમણ

1193માં બખ્તિયર ખિલજીએ નાલંદા યુનિવર્સિટી પર આક્રમણ કર્યું અને ત્યાં આગ લગાવી. તે વખતે વિશ્વવિદ્યાલયના પુસ્તકાલયમાં રહેલી અનેક પુસ્તકો અઠવાડિયા સુધી બળતી રહી.

સંયુક્ત રાષ્ટ્રએ હેરિટેજ જાહેર કર્યું

2016માં, યુનાઈટેડ નેશન્સ દ્વારા નાલંદા યુનિવર્સિટી ખંડેરને વર્લ્ડ હેરિટેજ સ્થળ તરીકે જાહેર કરાયું. 2010માં રાજગીરમાં નવી નાલંદા યુનિવર્સિટીની સ્થાપના કરવામાં આવી, જેના પ્રસ્તાવક ડૉ. એપીજે અબ્દુલ કલામ હતા.

વિશ્વની સર્વોચ્ચ શૈક્ષણિક માન્યતાઓ

નાલંદા યુનિવર્સિટીના પ્રાચીન ખંડેરને જોઈને ગર્વ અનુભવી શકાય છે. આ વિશ્વવિદ્યાલયમાં શિક્ષણ, ધ્યાન અને આધ્યાત્મિકતાનું એક મહાન કેન્દ્ર હતું.

પરીક્ષા લક્ષી પ્રશ્નો | GSSSB | GPSC | UPSC | GPSSB

પ્રશ્ન 1: નાલંદા શબ્દનો અર્થ શું છે?

જવાબ: નાલંદા શબ્દ સંસ્કૃતના ત્રણ શબ્દો ના + આલમ + દા ની સંધિથી બનેલો છે. તેનો અર્થ છે ‘જ્ઞાનના રૂપેનો ઉપહાર પર કોઈ પણ પ્રકારનો પ્રતિબંધ ન રાખવો’.

પ્રશ્ન 2: નાલંદા યુનિવર્સિટીનો રાજગીર કેમ્પસ કોને રાષ્ટ્રને સમર્પિત કર્યો અને ક્યારે?

જવાબ: નાલંદા યુનિવર્સિટીનો રાજગીર કેમ્પસ પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ 2024માં રાષ્ટ્રને સમર્પિત કર્યો.

પ્રશ્ન 3: નાલંદા યુનિવર્સિટીની સ્થાપના ક્યારે અને કોણે કરી હતી?

જવાબ: નાલંદા યુનિવર્સિટીની સ્થાપના 450 ઈસ્વી સનમાં ગુપ્ત વંશના શાસક કુમારગુપ્ત પ્રથમ દ્વારા કરવામાં આવી હતી.

પ્રશ્ન 4: નાલંદા યુનિવર્સિટી વિશ્વમાં કઈ રીતે અલગ અને પ્રાચીન હતી?

જવાબ: નાલંદા યુનિવર્સિટી વિશ્વની પ્રથમ આવાસીય યુનિવર્સિટી હતી અને તે ઓક્સફોર્ડ યુનિવર્સિટી અને યુરોપની સૌથી જુની બોલોગ્ના યુનિવર્સિટીથી પણ 500 વર્ષ જૂની હતી.

પ્રશ્ન 5: નાલંદા યુનિવર્સિટીના પુસ્તકાલયને શું નામ આપવામાં આવ્યું હતું અને તેની ખાસિયતો શું હતી?

જવાબ: નાલંદા યુનિવર્સિટીના પુસ્તકાલયને ‘ધર્મ ગૂંજ’ કહેવામાં આવતું હતું, જેનો અર્થ ‘સત્યનો પર્વત’ છે. આ પુસ્તકાલય 9 માળનું હતું અને તેમાં ત્રણ લાખથી વધુ પુસ્તકો હતા.

પ્રશ્ન 6: નાલંદા યુનિવર્સિટી પર ક્યારે અને કોના દ્વારા આક્રમણ કરાયું હતું?

જવાબ: વર્ષ 1193માં બખ્તિયાર ખિલજી દ્વારા નાલંદા યુનિવર્સિટી પર આક્રમણ કરવામાં આવ્યું હતું અને ત્યાં આગ લગાવવામાં આવી હતી.

પ્રશ્ન 7: સંયુક્ત રાષ્ટ્ર દ્વારા નાલંદા યુનિવર્સિટીને વર્લ્ડ હેરિટેજ સ્થળ તરીકે કયારે જાહેર કારવામાં આવ્યું હતું?

જવાબ: વર્ષ 2016માં સંયુક્ત રાષ્ટ્ર દ્વારા પ્રાચીન નાલંદા યુનિવર્સિટીના ખંડહરોને વર્લ્ડ હેરિટેજ સ્થળ તરીકે જાહેર કરવામાં આવ્યું હતું.

પ્રશ્ન 8: નાલંદા યુનિવર્સિટીના પૂર્વ વિદ્યાર્થીઓમાં કોણનો સમાવેશ થાય છે?

જવાબ: નાલંદા યુનિવર્સિટીના પૂર્વ વિદ્યાર્થીઓમાં મહાન સમ્રાટ હર્ષવર્ધન, પાલ વંશના શાસક ધર્મપાલ, વસુબંધુ, ધર્મકૃતિ, આર્યવેદ, અને નાગાર્જુનનો સમાવેશ થાય છે.

સોર્સ: TV9Hindi