ગુજરાતમાં બાળ મજૂરી અને જોખમી વ્યવસાયમાં કામ કરતો કિશોર સીલીકોસીસથી મોતને ભેટ્યો. SDG લક્ષ્યાંકો સામે સરકાર નિષ્ફળ કેમ?
થાનગઢ/વાંકાનેર: વિશ્વના દેશોએ 2030 સુધીમાં સંયુક્ત રાષ્ટ્રના ટકાઉ વિકાસના લક્ષ્યાંકો (SDGs) હેઠળ બાળકો પર થતી મજૂરી નાબૂદ કરવાની પ્રતિજ્ઞા લીધી છે. ખાસ કરીને લક્ષ્યાંક 8.7 મુજબ, વર્ષ 2025 સુધીમાં બાળ મજૂરીના સંપૂર્ણ ખાતમાનોનો લક્ષ્યાંક છે. જોકે, ગુજરાતમાં સરકાર આ દિશામાં ગંભીર નિષ્ફળતા વર્તી રહી છે તેમ તાજેતરના એક વિભત્સ ઘટનાથી સ્પષ્ટ થાય છે.
મોરબી જિલ્લાના લૂણસર ગામના 14 વર્ષીય મહેશભાઈ ઝાલાને સુરેન્દ્રનગર નજીકના થાનગઢ વિસ્તારમાં આવેલા અનમોલ સિરામીક કારખાનામાં જોખમી મજૂરી પર કામે મૂકવામાં આવ્યા હતા. ત્રણ વર્ષ સુધી ધૂળથી ભરેલા વાતાવરણમાં સતત કાર્ય કરતા તેમને શ્વાસની ગંભીર તકલીફ થઈ. નિદાનમાં સીલીકોસીસ (silicosis) થવાના સંકેતો મળ્યા.
સીલીકોસીસ એ એક ગંભીર અને ધીમેધીમે જીવલેણ થતી વ્યવસાયિક બીમારી છે. દુઃખદ વાત એ છે કે 18 વર્ષની ઉમરે મહેશભાઈના યુવાન જીવનનો અંત આવી ગયો. તેમના પરિવાર પર પહેલેથી જ માતાના કેન્સર કારણે ઊભા થયેલા દેવાને કારણે આ નુકસાન અકલ્પનીય છે. હાલમાં પરિવાર ભાડાના મકાનમાં રહે છે અને ₹3 લાખના દેવામાં છે.
અહેવાલ મુજબ, સીલીકોસીસ પીડિત સંઘ દ્વારા 15 જાન્યુઆરી, 2025ના રોજ જિલ્લા બાળ સુરક્ષા અધિકારી, શ્રમ અધિકારી અને રાજ્ય બાળ અધિકાર પંચ સમક્ષ લેખિતમાં રજૂઆત કરવામાં આવી છે. છતાં અત્યાર સુધી કોઈ કાર્યવાહી કે જવાબ મળ્યો નથી.
આ એકમમાં બીજા એક કામદારે પણ સીલીકોસીસના લક્ષણો દર્શાવ્યા છે. આવી પરિસ્થિતિઓ એ industrial negligence અને શાસન તંત્રની લાપરવાહીનું જીવતું ઉદાહરણ છે.
જિલ્લા અને રાજ્ય સરકાર દ્વારા જો આવા કિસ્સાઓમાં કડક પગલાં લેવામાં નહીં આવે, તો SDG ના લક્ષ્યાંકો માત્ર કાગળ પર જ રહેશે અને અનેક ઘરોમાં આવી શોકાંતિકાઓ ફરી ફરી સર્જાતી રહેશે.
